ÇOCUKLARIMIZIN OLUMSUZ DAVRANIŞLARINI NASIL AZALTABİLİRİZ?
Çocuklarımızın davranışlarının yönetimindeki en önemli amacımız, istenmeyen davranışın yerini istenen bir davranışla değiştirebilmektir. Bu süreçte uygun yöntemlerin kullanılması değişimi hızlandırır. Çocuğun herhangi bir otorite olmaksızın davranışı gerçekleştirmesi en önemli beklentimizdir.
Çocuklar Neden Olumsuz Davranış Gösterirler?
Çocukların olumsuz davranışlarının bazı nedenleri vardır. Bu belirtilen nedenler çocuğun aile yaşantısına, içinde bulunduğu çevreye, ailede çocuğun davranışlarına verilen tepkilere göre farklılık gösterir. Çocukların olumsuz davranışlarının nedenleri;
- Çocuğun bulunduğu ortamda ilgi çekmek istemesi,
- Çocuğun güç arayışı, güçlü olduğunu ispatlama isteği,
- Çocuktaki intikam duygusu,
- Çocuğun kendini yetersiz hissetmesi ve yetersiz olmadığını kanıtlama çabası
Ödül nasıl kullanılmalıdır?
- Ödül, dengeli kullanılmalıdır.
- Çocuğun her davranışı ödüllendirilmemelidir.
- İstenen davranışı gerçekleştirdiğinde; bu davranışın tekrar etme sıklığını artırmak için ödül kullanılmalıdır.
- Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta; ödülün davranışın önüne geçmesidir. Eğer çocuk ödül için o davranışı yapma eğilimindeyse davranışın kazandırılması zorlaşacaktır.
- Özellikle maddi ödüller sınırlı düzeyde kullanılmalıdır. Maddi ödüllerin fazla kullanılması bir süre sonra çocuğun; ödül almak için istenen davranışı yapmasına neden olur. Çocuk diğer zamanlarda davranışı gerçekleştirmez. Bu durum davranış değişikliğini
İstediğimiz Davranışların Artırılmasında Kullanacağımız Ödüller Neler Olabilir?
Çocuklarımıza kullanacağımız ödüllerin maddi ödül olmamasına özen göstermeliyiz. Maddi ödüller yerine sosyal ödüllere ağırlık vermeliyiz. Kullanacağımız ödüller;
- Övmek
- Tebrik etmek, aferin demek,
- Sarılmak, gülümsemek, öpmek
- Bir yere(park gibi) götürmek,
- Yapmanızı istediği bir şeyi yapmak, sticker(çıkartma) vermek vb. şeklinde sıralanabilir.
- Çocuklarımızın olumlu davranışlarının hemen arkasından, neyi beğendiğimizi açıklayarak, her defasında onayladığımızı
- Yaptıkları davranışların sonuçları mutlaka çocuklara bildirmeli ve istenen davranışları olumlu pekiştireçlerle desteklemeliyiz.
Çocuklarımız Olumsuz Davranışlarda Bulunduklarında Neler Yapmalıyız?
Çocuklar olumsuz davranışlar sergileyerek dikkat çekmekten hoşlanırlar. Onlara kızıp, küsmek bile aslında bir tür ilgi göstermek sayılabilir. Bu davranışlara karşı kızarak, bağırarak, küserek tepki göstermek yoluyla ilgilenmek de davranışları artırabilir. Olumsuz davranışlar çocuğunuzun kendine ya da çevresine zarar verici boyutta olmadığı sürece, davranışı görmezden gelmek uygun olacaktır. Çocuğunuzun olumsuz davranışına değil, istenen davranışına odaklanmak, o davranışı ön plana çıkarmak gerekir. Çocuğunuz istediğiniz şekilde davrandığı ilk anda davranışını onaylamalı, ödüllendirmelisiniz. Çocuğunuzun zarar verici, tehlikeli davranışlarına hayır diyerek, onu ortamdan uzaklaştırmalısınız. Çocuklar kendilerine hayır denildiğinde ağlayarak, bağırarak, farklı şekillerde tepki gösterebilirler. Bu durumda kararlı ve tutarlı olmak önemlidir. Çocuğunuzun bu tepkileri karşısında onun dediğini yaptığınızda; olumsuz durumu ödüllendirmiş ve davranışın tekrar etme olasılığını artırmış olursunuz.
Çocuğun Olumsuz Davranışlarını Nasıl Ortadan Kaldırabiliriz?
- Nedenini Düşünmek: Çocuğumuzun neden böyle davrandığını düşünmek davranışın değiştirilebilmesindeki ilk adımdır.
- Davranış ne zaman ortaya çıkıyor? Hangi aralıkla tekrar ediliyor?
- Davranışın sonunda çocuğum ne elde ediyor? Bu soruları yanıtlayarak davranış değiştirme sürecine başlayabilirsiniz.
- Basit ve Anlaşılır Kurallar Koyma: Kurallar çocukların iç disiplinini sağlamak için konulur. Uzun ve anlaşılması zor kurallar yerine; kısa, sade ve net kurallar daha etkilidir. Burada ödüllerin etkisi unutulmamalıdır.
- Konuşma tekniği: Çocuğunuzun nasıl davranıp nasıl davranmaması gerektiğini karşılıklı iletişim kurtararak açıklayabilirsiniz.
- Günlük Davranış tablosu hazırlama: Çocuğunuzun günlük yapmasını istediğiniz kuralları içeren, ödev ve sorumluluklarının olduğu yaş düzeyine uygun tablo hazırlayabilirsiniz.
- İstediğiniz davranışları gerçekleştirdiğinde onaylayıp, ödüllendirebilirsiniz.(Eline yıldız çizme, aferin demek vb.)
- Göz Ardı Etmek, Teşvik: Çocuğunuzun olumsuz davranışlarını göz ardı etmek, olumlu davranış gösterdiği anda hemen takdir edilmesi, onaylanması.
- Seçenek Sunmak: Çocuğa olumsuz durumdan vazgeçmesini sağlayacak seçenekler sunmaktır. Ses tonunuz sakin ama kararlı olmalıdır. Sunduğunuz seçeneklerin en az bir tanesinin çocuğunuz için cazip olması önemlidir.
- Örnek: İki kardeş kavga etmeye başladığında ’Kavga etmenizi istemiyorum, birbirinize zarar vermenizden korkuyorum. Ya kavga etmeden oynayın, ya da farklı odalarda oynayın.
- Davranışın Sonucunu Açıklayarak Zararını Göstermek: Bu yöntemde amaç, çocuğunuzun bu davranışın neden istenmeyen bir davranış olduğunu anlaması ve davranışı kediliğinden değiştirmesidir. Çocuğunuzun kendi kendini denetlemesini, problem çözme becerilerinin gelişmesini, doğruyu biz istediğimiz için değil, doğru olduğu için yapma becerisini geliştirir.
- Örnek: Çocuğunuz arkadaşını eve davet ediyor, ancak arkadaşı gelmiyor .’Eve arkadaşını davet etmek istemen çok güzel. Ama arkadaşın geldiğinde hiçbir oyuncağını paylaşmıyorsun. Sence bu durumda arkadaşın ne hisseder? Evet, üzülür ve bu nedenle bize gelmek istemez. O gelmeyince sen ne hissediyorsun? Evet, sıkılıyor ve üzülüyorsun.
- Farklı Çözüm yoları Düşündürtmek:
- Çocuğunuzun yaptığı olumsuz davranışın yerine koyabileceği kabul edilebilir çözüm yolları üretmesi için teşvik edilmesidir.
- ‘Sen arkadaşına öfkelendin ve vurdun. Bunun yerine başka ne yapabilirdin?
- Davranışın Sonucunu Yaşatmak: Bu yöntemde amaç ceza vermek değil, davranışın sonucunu yaşatmaktır. Diğer tüm yöntemler denendikten sonuç alınamıyorsa bu teknik uygulanmalıdır. Bu teknikte olumsuz davranışın sonunda çocuğunuz sevdiği bir şeyden mahrum (Örnek; Çizgi film izlemek, parka gitmek vb.)
Nilay BENLİ
Psikolojik Danışman